Konferencja pt. Cedynia w czasie i przestrzeni, która odbyła się 19 czerwca 2015 r. w ramach Dni Cedyni, była okazją do podsumowania dotychczasowych badań, ale i do pojawienia się postulatów odnośnie inicjatyw naukowych planowanych w przyszłości.
Spotkanie wykazało też potrzebę dalszego kontynuowania prezentacji osiągnięć naukowych oraz ich dyskutowania nie tylko w akademickim kręgu, ale przede wszystkim w miejscach, których one dotykają.
Konferencja podzielona na dwa panele – Przestrzeń i Czas obejmowała siedem referatów. W pierwszej części wygłoszono cztery referaty. Profesor Wanda Bacieczko zaprezentowała najciekawsze zespoły roślinne jednego z najstarszych rezerwatów na Pomorzu – Rezerwatu Bielinek, dr Andrzej Piotrowski omówił genezę powstania Wzgórza Waldensów w okresie ostatniego zlodowacenia. Niedostrzeganemu pięknu oraz różnym losom architektury folwarcznej wystąpienie poświęcili Maria i Waldemar Witkowie, a dr Piotr Maliński zaprezentował pomysł badania głębin odrzańskich przy pomocy echosondy i znajdujących się tam artefaktów z przeszłości. Panel ten m.in. ze względu na swoją różnorodność spotkał z dużym zainteresowaniem, zwłaszcza prezentacja poświęcona możliwościom badawczym pod powierzchnią wody, dotychczas pomijanymi w tradycyjnej nauce. Jednak najwięcej emocji wzbudziła sesja kolejna poświęcona przeszłości. Referaty w niej wygłosili prof. Stanisław Rosik o cywilizacyjno-politycznym, a w zasadzie kulturowo-interpretacyjnym kontekście stosunków państwa Mieszka I z Rzeszą Ottonów w dobie bitwy pod Cidini, dr Andrzej Janowski, który prześledził znaleziska militariów z tego obszaru we wczesnym średniowieczu oraz dr Paweł Migdalski, który przypomniał obchody tysięcznej rocznicy bitwy pod Cedynią oraz jej międzynarodowe uwarunkowania, które doprowadziły do raptownego zmniejszenia rangi tego wydarzenia. W żywej dyskusji zwrócono uwagę, że dziś, wobec szczupłości źródeł, nie da się posługiwać pewnikami odnośnie czasów sprzed tysiąca lat, ale aby znajdować jak najbliższym prawdy należy wskazywać różne możliwości i hipotezy, i przede wszystkim należy przy tym uwzględniać kulturowy kontekst przekazów kronikarskich. Podkreślono także potrzebę weryfikacji wielu starszych ustaleń, które wobec nowych interpretacji i znalezisk nie wytrzymują próby czasu i krytyki naukowej.
Konferencję zakończyło zwiedzanie klasztoru, podczas którego w rolę przewodnika wcielił się dr inż. Maciej Płotkowiak. Z nieskrywaną ciekawością obejrzeliśmy filmy dokumentalne zrealizowane przez Andrzeja Androchowicza ze szczecińskiego oddziału TVP, udostępnione przez Archiwum Państwowe w Szczecinie – o Bitwie pod Cedynią z 1972 r., w których można było ujrzeć i wysłuchać wypowiedzi m.in. prof. Gerarda Labudy, Benona Miśkiewicza, czy Władysława Filipowiaka, oraz filmowe wspomnienia uczestników forsowania Odry w 1945 r. Filmy te okazały się całkiem nieumyślnie doskonałym uzupełnieniem dyskusji podczas konferencji. Uważny słuchacz mógł przekonać się jak wielki skok nastąpił w przeciągu ostatnich 40 latach w badaniach nad dziejami Cedyni i jak bardzo dzisiaj zmieniło się podejście do przeszłości, porównując treść narracji filmów z przedstawionymi wcześniej wątkami.
Foto. Bartosz Bogdanowicz
Konferencja, zorganizowana w średniowiecznych murach pocysterskiego cedyńskiego klasztoru, po raz kolejny ukazała, że historia, ale też i inne nauki, nie są dziedzinami interesującymi tylko samych akademików, ale cieszą się niesłabnącym zainteresowaniem mieszkańców regionu, których dotyczą. Świadczą o tym nie tylko liczba uczestników przekraczająca 70 osób, ale przede wszystkim ciekawe i niejednokrotnie gorące dyskusje między referentami a słuchaczami. Co więcej – debaty te udowodniły, zresztą nie po raz pierwszy w Cedyni, że ustalenia historyków zwłaszcza dotyczące czasów zamierzchłych, nawet jeśli weszły do świadomości społecznej, są często bardzo hipotetyczne, a w związku z tym dyskusyjne i przez to frapujące. Są też często uzależnione od bieżącej sytuacji politycznej oraz światopoglądu badacza, a także przyjętej przez niego metody.
W samych referatach i podczas toczonych dyskusji, a także w rozmowach kuluarowych padło kilka ważnych postulatów badawczych oraz popularyzatorskich związanych z ziemią cedyńską. Przede wszystkim wskazywano potrzebę dalszego ukazywania najcenniejszych miejsc tego regionu, na którym w stosunkowo małej przestrzeni występuje duża obfitość form przyrodniczych i krajobrazowych, gdzie wysokości względne przekraczają często ponad 50 metrów. Wskazano też konieczność zapełnienia luk w dziejach Cedyni, zwłaszcza odnośnie czasów nowożytnych i XIX w. Jednak jednym z najważniejszych postulatów jest potrzeba opracowania zgromadzonych m.in. w Muzeum Regionalnym w Cedyni artefaktów pozyskanych w toku wieloletnich prac wykopaliskowych w Cedyni. Pozwolą one jeszcze przed kolejnymi badaniami wykopaliskowymi, które także należałoby podjąć, nie tylko wskazać miejsca i kierunki tychże poszukiwań, ale być może dadzą odpowiedź na najbardziej nurtujące kwestie, jak chronologia grodziska w Cedyni, jego losy w okresie pełnego i późnego średniowiecza, miejsce i rola Cedyni na dawnym pograniczu oraz być może przyczyny szybkiego upadku ośrodka u schyłku XIII w., czy w końcu wskazanie pola bitwy z 972 r.
29.06.2015 - Kierunek Cedynia - audycja Radia Szczecin
Pozostaje mieć nadzieję, że przedstawione tu postulaty, choćby częściowo, uda się spełnić w najbliższych latach, a wyniki tych prac zostaną przedstawione na kolejnych sesjach podczas kolejnych Dni Cedyni. Następne odbędą się już za 11 miesięcy w roku 2016 – roku bardzo ważnym dla historii polskiej, gdyż przypadać będzie wówczas 1050 r. chrystianizacji państwa Mieszka I, a jak wiadomo i Mieszko I i chrystianizacja wczesnośredniowieczna pozostawiała w Cedyni niezatarte ślady.
Konferencja była efektem współpracy Gminy Cedynia, Cedyńskiego Ośrodka Kultury i Sportu oraz Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego Terra Incognita. Mecenasem wydarzenia był Hotel Klasztor w Cedyni.
dr Paweł Migdalski
(Uniwersytet Szczeciński)